Загаһашан 6а зaгahan тухай үльгэр
Хүхэ далайн хүбөө эрье дээрэ
Хүгшэнтэеэ хоюулаа үбгэн байһан гээ.
Ахирхан үмхи газар гзртээ
Аяар гушан гурбан жэл һууһан гээ.
Үдэр бүри үргэн далайдаа ошожо,
Үбгэн загара губшадаг зантай ха.
Хүгшэниинь гэртээ гансааран үлэжэ.
Хүбэнэг нooho ээрэдэг ажалтай ха.
Үбгэн губшуураа нэгэтэ хаяба —
Үлхэлдөө ногоон замаг гаргаба,
Дахяад үбгэн губшуураа хаяба —
Далайн оёорой ургамал гаргаба.
«Аа, үбгөө, юун хэрэгтэй болобоб?»
Амаршалан дохёод, үбгэн хэшбэ:
«Хүлисыш даа, хайрлыш даа, лусууд хатан,
Хүгшэмни намайгаа алан хараагаа.
Үбгэн намда амар заяа үзүүлнэгүй:
Тэрээндэм шэнэ тэбшэ үгыш даа —
Тэбшэмнай хахаржа һаланхай юумэл».
Алтан загаһан
Айладхаа һэн гэхэ:
«Буса даа гэртээ, (hанаагаа бү зобо,
Бурханай хайраар тэбшэтэй болохот».
Үбгэн хүгшэндөө бусажа ерэбэ,
Үнөөхэнь шэнэ тэбшэтэй болоод байба.
Ухаангүй ехээр хүгшэниинь харааба:
«Уймар лэ байнаш даа, өөдэгүй амитан!
Тэнэг, оройдоол тэбшэ эрибэ гүш?
Тэбшэш хэндэ, юрэдөө, хэрэгтэй юм?
Догдой эндэһээ алтан загаһандаа,
Доро дохижо, байшан гэр эреэрэй».
Бушуухан үбгэн далайдаа ошобо.
(Бурьялан дошхорно хүхэ далайнь.)
Үбгэн дуудаба алтан загаһаяа,
Үтэр тэрэнь ерээд асууба:
«Аа, үбгөө, юун хэрэгтэй болобоб?»
Амаршалан дохёод, үбгэн хэлэбэ:
«Хүлисыш даа, хайрлыш даа, лусууд хатан,
Хүгшэнэйм харааха гээшэнь амаргүй.
Үбгэн намда амар заяа үзүүлнэгуй:
Гэмэргэн гэргэмни
Гэр эринэл даа».
Алтан загаhан
Айладхаа һэн гэхэ:
«Буса даа гэртээ, haнaaгaa бү зобо,
Бурханай хайраар гэртэй болохот».
Урсахан гэртээ үбгэжөөл бусаба.
Урсахан гэрэйнь хараа бараа үгы.
Харан гэхэдэнь, сарса модон хаалгатай,
Хабтагай отолжо бодхооһон харшатай,
Арбан хоног, хорин хоног үнгэрбэ,
Аймшагтайгаар хүгшэниинь аашалба.
Алтан загаһандаа үбгэнөө эльгээбэ:
«Амаршалан дохёод, нам тухай хэлэ,
Харин ноёной хатан байха дурагүй,
Хаанай хатан болохо хүсэлтэй гээрэй»,
Үбгэжөөл айжа, сошожо абаба:
«Угы энэ, гэргэн, үбэштэйрөө гүш?
Хатаржаш. дуугаржаш шадахагүй аад.
Хайшан гээд хаанай хатан болохо хүмши?
Хан гүрэнөө наада барюулхашнил».
Үйлын ехээр хүгшэниинь сухалдаад,
Үбгэнэйнгөө хасарыень альгадаба:
«Үшөө минии, ноён абгайн урдаһаа
Үгэ гаража байхабши, дагадха? —
Үтэр далайда ошо гэнэб,
Үгы һааш шамай хүсөөр абаашуулхаб».
Сэб сэхэ үбгэжөөл далайдаа ошоо һэн.
(Сэнхир далайнь харлашоод байгаа һэн.)
Үбгэн алтан загаһаяа дуудаба.
Үтэр тэрэнь тамаран ерээд асууба:
«Аа, үбгөө, юун хэрэгтэй болобоб?1*
Амаршалан дохёод, үбгэн хэлэбэ:
«Хүлисыш даа, хайрлыш даа, лусууд хатан!
Хугшэмни дахяад шууяжа байна лэ:
Хаһатай ноён абгайхан байха дурагүй,
Хатан хаан болохо хүсэлтэйб гэнэ».
Харюусаба һэн ха алтан загаһан:
«Хари даа, үбгэн, һанаагаа бү зобо!
Хатан хаан болохол байха хүгшэншни!
Бусажа ерэбэ үбгэн хүгшэндөө.
Булай гоё хаанай ордон бодонхой.
Харин хүгшэниинь ордон соогоо байба,
Хатан хаан болошоод. шэрээдэ һууба.
Хаһатай ноёд һайдууд алба хэнэ,
Хариин архи тэрээндэ аягална,
Архияа амтан эдеэгээр даруулна,
Аюулта харуулшад тойрон зогсоно,
Ээм мүр дээрээ hyxэ баринхай,
Энээниие хараад, үбгэн айшаба,
Убгэндөө хугшэниинь хэлэбэ гэхэ:
«Үтэр ошоод, загаhандаа дохёорой.
Хатан хаан байха дурагуй гээрэй.
Харин хухэ далайн эзэн болоод,
Агууехэ далайн оёорто Иуужа,
Алтан загаһые дураараа заража,
Алба хүүлэжэ байха дуратайб».
Хугшэнэйгөө урдаһаа хөөрхы үбгэн
Хүндэлэн үгэ хэлэхээ зүрхэлбэгүй.
Далайдаа ошоод, харан гэхэдэнь,
Далай дээрэнь һалхи шуурган буушанхай —
Хүсэтэ долгиной эбхэрэн мушхараад,
Хүүехэ, шуухирха гээшэнь аргагүй!
Үбгэн алтан загаһаяа дуудаба,
Үтэр тэрэнь тамаран ерээд асууба:
«Аа, үбгөө, юун хэрэгтэй болобоб?»
Амаршалан дохёод, үбгэн хэлэбэ:
«Хайрлыш даа, хэшээгыш даа, лусууд хатан!
Хараалша гэргэнээ яаха болообиб?!
Хаанай хатан байха дурамгүй гэнэ,
Дулаахан далайн оёорто байрлаад,
Дураараа шамайе зарахам гэнэ».
Алтан загаһан
Абяа гарабагүй —
Һүүлээ шарбажэ, yha салгидхаад,
Һөөргөө далайнгаа гүн руу оробо.
Үбгэн удаан эрьедэнь хүлеэбэ.
Үгыл даа, үгы, загаһан гарабагүй.
Хүлеэжэ ядахадаа,
Хүгшэндөө бусаба —
Харахадань, урса гэрхэниинь һууридаа байба…
Харин хүгшэниинь үүдэндээ hyyбa,
Хахархай тэбшэнь урдань хэбтэбэ.
Гунга Чимитов буряадшалба.