Дата и время проведения:  19 февраля 2018 года в 11.00 ч.

Место проведения: киноконцертный зал «Амар сайн»

Разработка сценария: Батомункиной Ц.Ц.

Ведущие

(В ходе подготовки к мероприятию согласовать списки почетных гостей и выступающих; заполнить таблицу участников)

(Занавес закрыт; символика турнира должна быть отражена на экранах по обеим сторонам сцены)

Фанфары

 

Экспозиция мероприятия – театрализованный фрагмент с участием артистов театра «Амар сайн»; внос родовых знамен 8 агинских родов.

 

(Выход ведущих)

 

         ВЕД: Амгалан үдэрэй амар мэндэ, хүндэтэ айлшад, нютагайхид! Сагаан һараар, Сагаалганаар! Аглаг hайхан Ага нютагайнгаа айл аймагтаа, арад зондоо, эндэ ерээд байһан таа бүгэдэндөө энхэ элүүрые, ута наһа, удаан жаргал хүсэнэбди!

         ВЕД: Урагшатай, амжалтатай үдэрнүүд ерэжэл байг! Үндэһэн арад зомнай хаяа хадхан ажаһуужа байһан арадуудтаяа хамта хани барисаатай, эбтэй эетэй, амгалан тэнюун ажаһуухань болтогой! Хүн зониие нэгэдүүлжэ, ёһо заншалыемнай хүгжөөжэ байһан Сагаан һара, Сагаалгамнай үеын үедэ мандаха болтогой!

         ВЕД: Эртэ урда сагһаа хойшо нүүдэл байдалтай байһан элинсэг эсэгэнэрэймнай нангинаар сахижа ябаһан ёһо заншалнууд, аялга һайхан арадай дуунууд, элдэб олон зугаа нааданууд, тэрэ тоодо «Эрын гурбан наадан» һэлгэлтэ хубилалтагүйгөөр, тэрэл шэгээрээ мүнөө үе хүрэтэр дамжуулагдан ерээ.

         ВЕД: Еще в глубокой древности, на заре становления человеческой цивилизации у нашего народа наряду с традициями и обычаями, песенным и устным народным творчеством зародились самобытные народные забавы и состязания. Они не только отражали материальную и духовную культуру народа, но и способствовали воспитанию у молодых людей мужества и силы духа, их стремлению непременно постичь девять наук настоящего мужчины.

         ВЕД: Дэлхэйн арадууд, тэрэнэй тоодо манай буряад арадшье эртэ урда буурал сагһаа нааша ажамидаржа байха сагтаа өөһэд өөһэдынгөө аман зохеолтой, дуу хатартай, элдэб зугаа наадануудтай, түүхэ домогуудтай болоһон юм. Тэдэнэй дунда «Эрын гурбан наадан» тон һонирхолтой, хүнэй дура татама наадан гэжэ мүнөөшье болотор тоологдодог.

 

ВЕД: Эрын гурбан нааданай хажуугаар «шагай наадан», «һээр шаалган» гэхэ мэтэ хүнэй дүрэ шадабари харуулһан, һонин нааданууд бусад наадануудһаа үлүү ехээр арад зон соо дэлгэрэнги байһан.

Һүүлэй үедэ буряад арадаймнай эрхилжэ ябаһан тамирай эдэ зүйлнүүд хаа хаанагүй үргэн дэлисэтэйгээр һэргээгдэжэ, нютаг бүхэндэ дэлгэржэ эхилээ. «Шагай наадан», «Һээр шаалган» гэжэ нааданууд Буряад республикада үнгэргэгдэh бүгэдэ буряадай уласхоорондын «Алтаргана» нааданай мурысоонуудай тоодо ороһониинь ехэл һайшаалтай.

ВЕД: Һээр тухай удхалан хөөрэбэл, энэмнай үүсэ гаргаһан гэрэй эзэнэй гэжэ тоологдодог. Анхан сагта үүсэ гаргажа, түрүүн шанаһан мяханай дунда һээр оруулагдадаг гуримтай байһан юм. Υүсэ хэхэдэ хамһалсаһан хүбүүд үүсэлһэн малай һээр заабол хухалха ёһотой байгаа. Ушар юуб гэхэдэ, һээр хуха сохигдоо гээшэ һаа, энээхэн үүсэ болоһон малай һүнэһэн түргэн шэнэ түрэлɵɵ олохо, үгышье һаа, дахин мал һүрэгтɵɵ шэнэ түл боложо эрьехэ, тиин энэ айлай адуу малынь үдэсэтэй байха гэһэн удхатай юм.

         ВЕД: Тиихэдэ, «һээр заһаха» гэһэн ёһо бии юм. Энэ юун гээшэб гэхэдэ, гэрэй эзэн залуу хүбүүдэй нэгэндэ һээр барюулдаг байгаа. Тэрэнь һээрэй сула мяхыень отолжо, бэшэндээ ама хүрэхыень хубаажа үгɵɵд, яһандань нэгэшье мяха үлɵɵнгүй, ялайштарынь мүлжөөд, сэбэрлэһэн хойноо тэрээнээ гэрэй эзэндэ бусаажа үгэдэг заншалтай байһан юм.

 

ВЕД: Гэрэй эзэн һээрээ абажа, толгойдонь байһан хоер «шэхыень» нугарһанай нүхэнһөө халта газаа тээхэнүүрынь таһа сабшаад, толгойһоонь дээшэ альгаараа адхаад, эрхы хургаяа эшэ дээгүүрынь дээшэнь тэниилгэн табяад, хурганай үзүүрынь хаана хүрэнэб – тэрэ газараарынь таһа сабшадаг юм. Тиигэжэ һээрэй эшэ богони боложо үгэнэ гээшэ, «шаахада бэлэн болоо» гэжэ тоолодог юм. Бэлээр хухардагшье, зарима ушарнуудта оройдоошье хухардаггүй һээрнүүд дайралдадаг.

 

ВЕД: Тиибэ яабашье, дүй дүршэлөө харуулхаяа гараһан тамиршад һээрээ абажа, улаан гараараа шаажа, хуха сохихо ёһотой гэжэ дабтан хэлэе. Харин һээр шааха гээшэмнай бар хүсэнэй хэрэг бэшэ, харин энээндэ арга дүрэ хэрэгтэй юм – гэжэ нэгэтэ бэшэ һээр шаажа туршаһан эрэшүүл хэлсэдэг. 

         ВЕД: Учредителями и организаторами мероприятия являются: Администрация Агинского Бурятского округа, редакция Всебурятской газеты «Толон», Центр развития бурятской культуры Забайкальского края, государственный национальный театр песни и танца «Амар сайн», Региональный центр спортивной подготовки по национальным видам спорта Забайкальского края.

         ВЕД: Сегодня в торжественном открытии турнира принимают участие почетные гости:

  1. Заместитель председателя Правительства Забайкальского края, Руководитель Администрации Агинского Бурятского округа Бато Сайнсакович Доржиев
  2. Заместитель председателя Комитета Совета Федерации по обороне и безопасности Баир Баясхаланович Жамсуев
  3. Цырен Бадмаевич Цыренов - Председатель Собрания представителей Агинского Бурятского округа, депутат Законодательного собрания Забайкальского края
  4. Председатель Комитета по государственной политике Законодательного Собрания Забайкальского края Сокто Бальжинимаевич Мажиев
  5. Герой труда Российской Федерации, старший чабан агрокооператива «Цокто-Хангил» Агинского района Далай Гынинович Гунгаев
  6. Заместители руководителя Администрации Агинского Бурятского округа, главы муниципальных районов и ГО «Поселок Агинское»
  7. Ятур Владимирович Танхаев – глава МР «Ононский район»
  8. Цыцык Тумуровна Тумурова - главный редактор Всебурятской газеты «Толон»
  9. Главы городских и сельских поселений округа, руководители сельскохозяйственных хозяйств, фермерских хозяйств округа, средства массовой информации.

 

ВЕД: Эртэ урда сагта мал ажал эрхилжэ ябаһан буряад угсаатан хүбүүдээ хүмүүжүүлхэдээ, тэдэнээ эрэ хүнэй юһэн (9) эрдэмдэ һургадаг байһан юм. Энээн тухай тодорхойлон хэлэбэл, эрэ хүн гээшэ эбэр номой хүбшэ татажа, аба хайдагта гаража ан гүрөөһэ харбажа, урилдаанай мори унажа, барилдажа, дархалжа, урлажа шадаха шадабаритай байха уялгатай байгаа.

ВЕД: А сейчас мы представляем вашему вниманию - команды, которые будут участвовать в сегодняшнем турнире. Это:

 

1.      

2.      

3.      

4.      

5.      

6.      

7.      

8.      

9.      

10.            

11.            

12.            

13.            

14.            

15.            

16.            

17.            

18.            

19.            

 (Ведущие мероприятия называют команды; капитаны названных команд выходят на сцену и выстраиваются на сцене полукругом; стоят, таким образом, до окончания выступлений, приглашенных после них на сцену почетных гостей)

 

ВЕД: Мы приглашаем на сцену заместителя председателя Правительства Забайкальского края, Руководителя Администрации Агинского Бурятского округа Бато Сайнсаковича Доржиева

ВЕД: Заместителя председателя Комитета Совета Федерации по обороне и безопасности Баира Баясхалановича Жамсуева

 

ВЕД: главного редактора Всебурятской газеты «Толон» Цыцык Тумуровну Тумурову

ВЕД: и главного судью турнира Батора Дабаевича Жапова.

ВЕД: Слово предоставляется Бато Сайнсаковичу Доржиеву.

(Слово)

 

Гимн России (короткий)

 

ВЕД: Слово предоставляется Баиру Баясхалановичу Жамсуеву

 

(Слово)

 

ВЕД: Слово предоставляется главному редактору Всебурятской газеты «Толон» Цыцык Тумуровне Тумуровой.

 

(Слово)

 

ВЕД: Главному судье соревнований Батору Дабаевичу Жапову.

 

(Слово)

 

ВЕД: Һээр шаалганда мүрысэхэ дуратай хүнүүдэй дүрэеэ харуулха, хаба шадалаа туршалсаха гэһэн наадан эхилхэеэ байна. Тус мүрысөөнэй дүримүүд тухай хэлэбэл: дүримүүдэй ёһоор тамиршад нэгэ түхэлэй хубсаһатай байха ёһотой – энгэртэй дэгэлтэй, залаатай малгайтай, буряад гуталтай. Тиихэдэ - тамиршан бүхэн һээрээ гар нюсэгөөр барижа, нүгөөдэ гараараа тэрэнээ сохижо хухалха ёһотой. Һээрээ саарһаар ореожо сохиходо болохо байна.

 

ВЕД: Можонуудай тайзан дээрэ гараха ээлжээн жээрэб татаһанай дүнгөөр тодорхойлогдохо. Табан хүнһөө бүридэһэн можо тайзан дээрэ гарахадаа, хүн бүхэниинь өөр өөрынгөө омогой тугта дүтэлжэ, заабол уг удамаа хүндэлжэ, үршөөл, амжалта гуйжа, адис абаха ёһотой.

 

Художественные номера театра «Амар сайн»

 

ВЕД: Зай, иигээд саашаа мурысөөмнай эхилхэнь. Барастал адли хүсэтэй, баатар зоригтой хүбүүдтөө хандажа - дүрэ, шадалаа харуулжа, эндэ байһан арад зониие баясуулан, «ялас» гэмэ амжалта туйлахыень хүсэебди.  

Начало соревнований

 

Ход соревнований комментирует судья или специально определенный для озвучивания хода соревнований комментатор

 

Краткий текст для заполнения пауз между турами состязаний:

 

ВЕД: Эртэ урда сагта эсэгэнэр, аха захатан эдир залуу хүбүүдые малай нюрганай яһа – һээр гээшые хуха сохюулжа һургадаг байгаа. Тиимэһээ айл бүхэндэ һээр шаажа шадаха бүхэшүүл заатагүй байдаг. Ушар юуб гэхэдэ урда сагта гэр бүлэнүүд арбаад, арба гаран хүүгэдтэй байдаг һэн. Тиимэһээ ехэ найр наадануудай болоходонь, эрын гурбан нааданда, һээр шаалганда хабаадаха эрэшүүл захаһаа олон байдаг байгаа гэжэ эли. Зарим баян дүй дүршэлтэй хүнүүд һээр ара нюргандаашье баряад хуха сохидог байһан ха.

ВЕД: Тиимэ дүй дүршэлтэй, гартаа шүрбэһэлиг эршэ хүсэтэй, нютаг нугынгаа түүхэ домогто ороһон дүрэтэй «һээршэд» манай тойрог дотор байһаншье, мүнɵɵшье болотор бии гээ һаа, алдуу болохогүй.

Υнгэрһэн үеын арга шадабаритай тамиршад тухай дурдан хэлэбэл: Могойтын аймагай хүһɵɵшэ нютагай Һүхөөн Балдан, Сагаан уулын Жимбуев Юндун, Дармаев Цыренжаб, Дамбижалсанов Цырен, Жигмитжамсоев Юмдылык ба Тогонов Бадмадоржи, Урда-Агын Батомунхэ (Мухандаан) Тугдумов, Цыден Батоев, Гончик Балданов, Бадмажаб (Владимир) Батожаргалов, Мижитдоржи Дулмаев, Зүдхэлиин Дагба Тогонов, Басагадай Жаргалов, Юмцырен Дашипильчинов, Батоболот  Цыденешиев, Сокто-Хангилай Дарижаб Дармаев гэгшэд  болон бусад дүршэл ехэтэй хүбүүд олон байһан юм.

Һүүлэй хэдэн жэлнүүдэй туршада Буряад республикада һээр шаалгаар мүрысɵɵнүүд ехэ амжалтатай эмхидхэгдэдэг болоһон. Ага нютагаймнайшье хүбүүд: Болот Будуев, Баир Намдаков, Баясхалан Цыриторов, Аюр Батомункуев, Чингис Цыбикжапов болон бусад тэрэ мүрысɵɵнүүдтэ амжалтатай хабаадажа ерэһэн байна.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

СЦЕНАРИЙ

торжественного закрытия III турнира Агинского Бурятского округа Забайкальского края по традиционным состязаниям «Һээр шаалга»

 

Дата и время проведения: ___ февраля 2017 года в _________ч.

Место проведения: киноконцертный зал «Амар сайн»

Ведущие: _____________________________________

 

(Фанфары)

 

ВЕД: Амгалан үдэшын амар мэндэ, хүндэтэ айлшад, хүндэтэ Ага нютагайхид!

         ВЕД: Ялайштар мүлжэгдэһэн

                   Ягдагархан шэлэмэл һээр

                   Шааха ехэ дуратайшуулай

                   Шэмэг наадан болобо лэ\

         ВЕД: Шадал мэдүүлэн шаахашье,

                   Шадамар бэрхээр онохошье,

                   Дүй дүршэл ехэтэйшүүлэй

                   Дүхэриг наадан болобо лэ!

         ВЕД: Хоер тээһээ уулзуулан,

                   Хуха сохихо мэргэншье байха.

                   Ара нюргандаа абаашан сохихо

                   Арга дүрэтэйшүүлшье байба!

         ВЕД: «Тас – няс» һээрэй тархи

Таһа һүрэн, хиидэн унабал.

Буряад хүнэй зугаа наадан

Бүгэдэ маанадай баяр болобо лэ!

ВЕД: Вот и наступил самый долгожданный момент, заставляющий трепетать сердце каждого сидящего в этом зале зрителя, время оглашения итогов сегодняшнего турнира.

        

ВЕД: На сцену приглашаются:

  1. Доржиев Бато Сайнсакович – заместитель председателя Правительства Забайкальского края - руководитель Администрации Агинского Бурятского округа
  2. Заместитель председателя Комитета Совета Федерации по обороне и безопасности Баир Баясхаланович Жамсуев

 

  1. Цыренов Цырен Бадмаевич – председатель Собрания представителей Агинского Бурятского округа, депутат Законодательного Собрания Забайкальского края
  1. Жапов Жаргал Владимирович – глава муниципального района «Агинский район»
  1. Дугаржапов Базар Самбаевич – глава муниципального района «Дульдургинский район»
  1. Нимбуев Булат Цыренович – глава муниципального района «Могойтуйский район»
  1. Бадмажабэ Батор Геннадьевич - глава городского округа «Поселок Агинское»
  1. Танхаев Ятур Владимирович – глава МР «Ононский район»
  1. Цыцык Тумуровна Тумурова - главный редактор Всебурятской газеты «Толон»
  1. Батоболотов Дашинима Батожаргалович – главный судья турнира, директор Регионального центра спортивной подготовки по национальным видам спорта Забайкальского края

(Все приглашенные на сцену остаются на месте для вручения наград)

 

         ВЕД: Слово предоставляется Батору Дабаевичу Жапову (судья оглашает итоги турнира и победителей состязаний).

 

Подведение итогов и награждение победителей.

Вручение специальных призов

 

Далее – коммерческий турнир

 

Выявление сильнейших мастеров