Ёhо заншалнууд
«Хототой шуһа хотон айл эдихэ»

Буряад угсаатан хэр угhаа табан хушуун малаа үдхэжэ, ажамидардаг байhан. Малаа үүсэлхэ, гэдэhэ доторыень зүбөөр буйлуулха ёһонууд олон.

Мягмар (вторник) ба пүрбэ (четверг) гарагуудта мал үүсэлжэ болохогүй, мүнөөшье болотор хүн энэ ёhо баримталдаг: мягмар – шуhан гараг, пүрбэ – малай жасаа үдэр юм.

Хони үүсэлхынгөө урда зула бадарааха.

Бүһэтэй хүн хони тон наринаар, арhыень нимгэн газартань хутагаар, зузаан газартань нюдаргаараа үбшэжэ, гэдэһыень аминдань болгохо.

Гэрэй эзэн эхэнэр гэдэһэ доторыень арлигажа, буйлуулжа эхилхэ.

Хониной хото руу шуһа шудхахадаа, ганса хүн бэшэ, заабол хажуудаа байһан хүниие хэлэжэ, хоер хүн болоод шудхаха (нэгэниинь хотоёо баряад байха, нүгөөдэнь шуhаа шудхаха). Эзэн эхэнэр гансаараа шудхабал, худа урагуудаа гансаараа угтаха гэжэ үгэтэй (ханилаад байһан нүхэртэеэ хахасажа магад).

Шуhатай хото руугаа дабһа ба ногоон мангир нэмээд, модон шэбхээр амһарыень гүрэн хаадаг. Шэбхэеэ модонойнь харагдахаар бэшээр, һэмжэ өөхөөр жэгдээр, элбэгээр орёохо. Тиибэл бүлын басаганай ерээдүйн хадамай ажабайдал жэгдэ тэгшэ, ядамаргүй байха. Шанагдаһан хотын шэбхын харагдажа байбал, басаганай ерээдүйн хадамай ажабайдал үгытэй байха.

Хони гаргаһан айл шуһа шанахадаа, бухы хүршэнэртөө хүртөөхэ. «Хототой шуһа хотон айл эдихэ», «Далые далан хүн эдихэ» гэhэн арадай сэсэ мэргэн үгэнүүд зүйтэй.