1. Буддын шажанай эрхи зуун найма байдаг, энэ тоодо эрхиин толгой ба бөөрэнүүд ородоггүй. Хорин долоон эрхиин удаа нэгэ бөөрэ хаалтатаяа ородог, тиигээд 27 эрхи, бөөрэ, үшөө 27 эрхи, бөөрэ, hүүлээрнь 27 эрхи үлхэhэн эрхи зүб гээшэ.
2. Эрхиин толгой хубаар (янтарь) хэхые оролдодог. Энээхэн хубаар нюдөө аршахада, үрэхэдэ, нюдэнэй хараада туhатай дом
арга болодог гэхэ. Эрхи зүүхэдээ, толгойгоорнь уруунь байлгаха- гүй, толгойнгоо арада зүүхэ ёhотой.
3. Маани уншахадаа, толгойhоонь эхилжэ, эрхиеэ татаха. Тол- гойдонь хүрөөд тогтожо, hөөргэнь татаха – толгой дээгүүр гаража болохогүй.
4. Эрхидэ зуунай тоолуур – 10 сахариг амяараа эрхиин ооhорhоо үлхөөтэй байдаг. Нэгэ тойрожо, маанияа татахадаа, нэгыень доо- шолуулха, тиигэhээр арбуулыень буулгахада, мянган маани боло- хо.
5. Мянганай тоолуур — эршэлээтэй ооhор толгойн боориhоо эхилдэг. Мянган мааниин хүсэхэдэ, эршыень hуладхаад, нэгэ эрхи ахижа (продвигать) гаргаха.
6. Дунды – бүхы эрхиин оройгоор тойроод гүйжэ байдаг уужам- хан мүнгэн, зэд сахариг байха ёhотой. Дундын эрхи, бөөрэ сохи- жо, «хан» гэхэ абяанhаа муу ада альбин дайганан зайлаха. Газар дээгүүр ябахада, дундын абяанhаа харгын жэжэ хорхой сохо хо- лодожо, гэшхүүлэнгүй, амиды үлэнэ гэhэн удхатай. Эрхитэй хүн нүгэл хэнэгүй, мууhаа абарагдана гэдэг.
7. Эрхиин үлхөө тамhан (тесёмка) торгон утаhаар хэгдэдэг.
8. Эрхи татаха, уншаhан маанияа тоолохо гээшэ баhал онсо гу- римтай. 108 эрхи мухарюулаад, 100 маани уншагдаа гэдэг. Юун- дэб гэхэдэ, уншажа байхадаа, hамаарха, hаналаа хүсэд хүрэхэгүй, нюдөөрөө ондоо юумэ хараhые хараада абана.
9. Эрхи заабол нара зүб эрьюулхэ ёhотой – эрхи бүхэн бишы- хан хүрдэхэн гээшэ. Энэ хүрдын голынь эрхиин үлхөө болоно гээд бодоод үзэгты. Тиихэдээ долёоборой үзүүрhээ эрхиигээр эмирэгдээд, доошоо заабол нара зүб эрьелдэhээр бууха ёhотой. Эрхи үлхөөдөө уужамханаар, өөрөө гүйжэ байхаараар хэгдэхэ.
10. Монсогорхон эрхи бүхэн хурганай үндэгэнүүдтэй hайсахан үhэрилдөө hаа, бэеын мэдэрэл үргэхэ талаар ехэ туhатай гэхэ. Эрхы хурган уураг тархи, ухаан бодолтой, долёобор – улаан хоолой, хототой, дунда хурган – гэдэhэнтэй, нэрэгүй хурган — эльгэнтэй, шэгшы – зүрхэнтэй нягта холбоотой.
11. Нэгэ эрхи мухарюулхада, нэгэл маани уншагдана. Яаража, дутуу ядуу уншаад мухарюулhан, таамаг татаhан эрхи буруу гэжэ тоологдохо. Тоо хүсөөхын тула дэмы дэмы эрьюулхэдэ, туhа болохогүй гэхэ аабза.
12. Эрхиеэ хододоо сэбэр, арюудхагдаhан гараараа бариха. Тон хоёр альгаяа ниилүүлжэ, эрхиеэ хоорондонь бариhан удхамнай иимэ: баруун гарай альган табан хушуун ошор гэжэ тоологдоно
— альган соомнай түхэреэн наран байна, зүүн гар лёнхобо сэсэг гэжэ тоологдоно — альган hара болоно, хоёр альганайнгаа хоорон- до эрхиеэ хээд, үлеэжэ адислаха хэрэгтэй, үреэлдэ хүртөөхэ, зо- рюулгаяа амалжа дуугарха.
13. Зорюулгаяа тон түрүүн дурдаад, маанияа уншажа эхилхэ. Зорюулга гээшэ үнэхөөр амаараа үгүүлжэ, юунэй тулөө буян үй- лэдэhэнөө, Бурханай урда өөрынгөө гуйлтые тобшохоноор хэлэхэ ёhотой. Эрхи татахынгаа урда тээ хоёр гараараа наманшалжа:
«Эхэ зургаан зүйл, хамаг амитанай амар амгаланай түлөө үлзы хутаг, үндэр заяан бадараг» гэжэ заабол сэдьхэн үгүүлхэнь шуха- ла.
14. Эрхи татадаг хүнэй зан абари номгордог, hанаа сэдьхэлынь тэгшэрдэг, сухалаа хүрэжэ байхаяа болидог.
15. Эрхиеэ орон, hандайбша дээрэ, эндэ тэндэ табижархёод ор- хихогүй – бузартаха.
16. Лама санаартанай айладаhаар (хэлэhээр), эрхи барижа hура- даг юм, тиимэ болотороо hайсахан оролдохо хэрэгтэй. Лаб тохо- нижо гуримшаад байхадаа, зүүгээдшье ябахада, дэрэ дороо хээд унтахадашье, сэдьхэлэй тулга болодог юм даа. Эсээд байбал, ама- рангаа эрхиеэ татахада, бэе hэргэсэтэй болохо.
«АБЫН ҺУРГААЛ – АЛТАН, ЭЖЫН ҺУРГААЛ – ЭРДЭНИ» номhоо абтаба. Автор — Цыремжит Батоева, багшын ажалай ветеран, Ородой холбоото уласай габьяата багша.