2019 оной июниин табанда Үбэр Байгалай хизаараар буряад соёл хүгжөөлгын түбтэ  Хулун-Буир аймагай  Баруун сомондо ажаһуудаг Дамдинай Дэлгэр багшатай ехэ һонирхолтой уулзалга үнгэргэгдэбэ. Дэлгэр багша бодонгууд омогой, уг гарбалынь болобол Үбэр Байгалай хизаар дээрэхи түүхэ домогто һайхан  нютагуудай нэгэн  болохо Түүргэ Бооржоһоо эхитэй. Түүхын сахаригай эрьеэн соо, сагай бэрхын эрхээр,  долоотойхон хүгшэн абань гэр бүлэтэеэ Шэнэхээн нютаг нүүжэ ошоһон түүхэтэй.

Бүхэли наһаараа багшалһан Дэлгэр багша буряад арадай ажабайдал, ажамидарал тухай элдэб һонин мэдэсэ уян нугархай уһан буряад хэлэн дээрэ аятай зохидоор хөөрэжэ,шагнагшадай анхарал татана. Түрэл хэлэеэ  наринаар хадагалан, үндэһэн соёлоо дэлгэрүүлэжэ, ёһо заншалаа сахихыень үри хүүгэдтөө һургаал дамжуулха тухай асуудалнууд алишье талада ажаһууһан буряад угсаатанай урда эгээл түрүүшын шухала хэрэг болоод байна. Энэ асуудалаар Дэлгэр багша өөрын һанамжатаяа хубаалдаба: “Үри хүүгэдые хүмүүжүүлхэ хэрэгтэ эгээл түрүүн гэртэхинэй, аба эжын нүлөө ехэ. Үри хүүгэд гэрһээ гадуур юрэнхы ажабайдалдаа ямаршье хэлэн дээрэ харилсаг, зүгөөр гэр дотороо аба эжытэеэ гансал буряад хэлэн дээрээ харилсаха ёһотой. Эжы аба хоер үри хүүгэдтээ түрэл хэлэеэ дамжуулаха, еһо заншалдаа һургаха, ажал хэжэ һургаха  ехэ үүргэтэй“,- гээд Дылгыр багша тэмдэглэнэ.   

Хулун-Буир аймагай хоер сомондо дүн хамта 8 мянгаад буряад яһатан ажаһуудаг. Айл бухэн өөрын угай бэшэг нарин нягтаар хадагалжа ябахаһаа гадна, үри хүүгэд эсэгэ талаһаа 7 үе, эхэ талаһаа 5 үе мэдэхэ ёһотой байна.

“Түүхэ, соел шудалха ниигэмэй” эдэбхитэдтэй хамта Дэлгэр багша үндэһэн соел, еһо заншалаа хүгжөөхэ зорилготой хэмжээ ябуулгануудые эршэмтэйгээр ябуулдагынь эли бодото.

Ууган буряад арадайнгаа хэлэ, еһо заншал алдаагүй, наринаар сахижа, залуу үетэндөө дамжуулан үгэхэ гэһэн нангин хэрэг бүтөөжэ ябаһан энэ аха захатанаа хүндэлжэ, дүй дүршэлһөөнь хүртэжэ ябаха манай уялга болоно.

   Д.Долгоржапова. 2019 оной июниин 6.